Kan Hypnose Gemeten worden?
Wat de laatste studies over hersenbeelden onthullen
Hypnose is al tientallen jaren een proefpersoon van fascinatie en controverse. Hoewel het veel gebruikt wordt in therapeutische en medische situaties, hebben sceptici zich vaak afgevraagd of hypnose echt een veranderde bewustzijnstoestand is of gewoon een placebo-effect.
Nieuwe ontwikkelingen in de neurowetenschappen en de beeldvormingstechnologie voor de hersenen hebben echter baanbrekende inzichten opgeleverd over hoe hypnose de hersenen beïnvloedt – en de resultaten zouden je wel eens kunnen verrassen.
De wetenschap van hypnose: Wat gebeurt er in de hersenen?
Traditioneel werd hypnose gedefinieerd als een toestand van gefocuste aandacht, verhoogde suggestibiliteit en diepe ontspanning. Terwijl subjectieve rapporten van gehypnotiseerde personen wijzen op diepgaande veranderingen in perceptie en ervaring, hebben onderzoekers lang gezocht naar objectieve manieren om te meten wat er in de hersenen gebeurt tijdens hypnose.
Recente studies die gebruik maken van functional magnetic resonance imaging (fMRI) en electroencephalography (EEG) beginnen licht te werpen op de neurologische basis van hypnose.
Deze beeldvormingstechnieken stellen wetenschappers in staat om real-time veranderingen in hersenactiviteit te observeren, wat helpt om te bepalen of hypnose een aparte staat van bewustzijn is of gewoon een variatie van normaal waken.
fMRI studies: Hypnose verandert hersenconnectiviteit
Recente fMRI studies hebben bevestigd dat hypnose de functionele connectiviteit in de hersenen verandert. Een studie uit 2024 van de Universiteit van Zürich ontdekte dat hypnose leidt tot een verhoogde communicatie tussen posterieure gebieden (zoals de precuneus en occipitale cortex), terwijl frontale gebieden minder dominant worden. Deze verschuiving ondersteunt het idee dat hypnose een ontkoppeling inhoudt van de uitvoerende controle en een verhoogde focus op interne beelden en gewaarwordingen.
Een andere overtuigende studie over hypnose en hersenactiviteit werd uitgevoerd door Dr. David Spiegel en zijn team aan de Stanford University. Hun onderzoek, gepubliceerd in het tijdschrift Cerebral Cortex, maakte gebruik van fMRI scans om de hersenactiviteit te vergelijken bij individuen die zeer hypnotiseerbaar zijn tijdens hypnose en normale waakzaamheid.
De studie vond drie belangrijke veranderingen in hersenfuncties tijdens hypnose:
1. Verminderde activiteit in de Dorsale Anterior Cingulate Cortex: Dit hersengebied is verantwoordelijk voor cognitieve controle en besluitvorming. De verminderde activiteit suggereert dat gehypnotiseerde personen minder geneigd zijn om suggesties in vraag te stellen of te analyseren, wat hen toelaat om volledig op te gaan in hypnotische ervaringen.
2. Verhoogde connectiviteit tussen de Dorsolaterale Prefrontale Cortex en de Insula: Dit suggereert een verhoogde geest-lichaam verbinding tijdens hypnose, wat kan verklaren waarom hypnose zo effectief is voor pijnbestrijding en gedragsverandering.
3. Verminderde connectiviteit tussen de prefrontale cortex en het Default Mode Netwerk (DMN): Het DMN is verantwoordelijk voor zelfreflectie en de ‘innerlijke stem’ die ervaringen bekritiseert. Verminderde connectiviteit hier suggereert dat gehypnotiseerde individuen een verminderd gevoel van zelfbewustzijn ervaren, waardoor ze meer openstaan voor suggesties.
Deze bevindingen bevestigen dat hypnose niet gewoon een placebo of een ontspannen toestand is – het produceert meetbare veranderingen in de hersenen die verschillen van het normale waakbewustzijn.
EEG studies: Hypnose en hersengolfactiviteit
Een andere methode die gebruikt wordt om hypnose te meten is EEG, dat de elektrische activiteit in de hersenen registreert.
EEG onderzoek heeft aangetoond dat hypnose geassocieerd wordt met verhoogde theta en alpha hersengolven – patronen die gelinkt zijn aan creativiteit, interne focus en ontspanning.
Een studie uit 2024, gepubliceerd in Cortex, toonde een verhoogde frontopariëtale connectiviteit en een onderdrukking van bèta- en gamma-activiteit tijdens hypnose, wat wijst op een verminderde cognitieve controle en een verhoogde onbewuste verwerking.
Bijkomende EEG studies hebben aangetoond dat hypnose duidelijke veranderingen in hersengolfpatronen teweegbrengt:
– Verhoogde alfa- en theta-golven: Deze hersengolven worden typisch geassocieerd met diepe ontspanning, meditatie en creativiteit. Tijdens hypnose vertonen mensen verhoogde alfa- en theta-golfactiviteit, wat duidt op een overgang naar een trance-achtige toestand.
– Verminderde Betagolven: Beta golven worden geassocieerd met actief denken en problemen oplossen. Een afname van de bèta-golfactiviteit tijdens hypnose wijst op een afname van kritisch denken en een toename van suggestibiliteit.
– Synchronisatie van hersenhelften: Sommige studies hebben ontdekt dat hypnose de communicatie tussen de linker en rechter hersenhelft verbetert, wat een grotere cognitieve flexibiliteit en respons op suggesties mogelijk maakt.
Deze EEG bevindingen ondersteunen het idee dat hypnose een aparte neurale toestand inhoudt, in plaats van alleen ontspanning of placebo effecten.
Hypnose en pijnperceptie: Een nadere blik
Eén van de meest goed gedocumenteerde toepassingen van hypnose is pijnbestrijding. Onderzoek heeft aangetoond dat hypnose de pijnperceptie significant kan verminderen, zelfs bij mensen die niet reageren op conventionele pijnbehandelingen.
Een studie van Dr. Pierre Rainville aan de Universiteit van Montreal gebruikte PET scans om de hersenactiviteit te onderzoeken bij mensen die hypnose ondergingen voor pijnbestrijding. De resultaten toonden aan dat hypnose de activiteit in pijnverwerkende gebieden van de hersenen verandert, in het bijzonder de anterieure cingulate cortex en de somatosensorische cortex.
Deelnemers die hypnotische analgesie ondergingen toonden:
– Verminderde activatie in pijn-gerelateerde hersengebieden
– Verhoogde activiteit in hersengebieden geassocieerd met cognitieve controle van pijn
– Een significante vermindering in subjectieve pijnbeoordelingen
Deze bevindingen suggereren dat hypnose niet alleen iemands perceptie van pijn verandert, maar daadwerkelijk de manier verandert waarop de hersenen pijnsignalen verwerken.
Kan iedereen hypnose ervaren? De rol van hypnotiseerbaarheid
Hoewel hypnose meetbare effecten heeft op de hersenen, is niet iedereen er even gevoelig voor. Onderzoek suggereert dat de hypnotiseerbaarheid varieert van persoon tot persoon, waarbij ongeveer 10-15% van de bevolking zeer hypnotiseerbaar is, terwijl 10-15% weinig ontvankelijk is. De meeste mensen zitten er ergens tussenin.
Studies die gebruik maken van fMRI hebben structurele en functionele verschillen gevonden in de hersenen van individuen die zeer hypnotiseerbaar zijn. Een studie gepubliceerd in Nature vond bijvoorbeeld dat mensen met een hoge hypnotiseerbaarheid een grotere connectiviteit hadden tussen hersengebieden die betrokken zijn bij aandacht, bewustzijn en executieve functies.
Interessant genoeg suggereert onderzoek dat hypnotiseerbaarheid deels genetisch kan zijn, wat betekent dat sommige mensen van nature meer aanleg hebben om in een hypnotische toestand te komen dan anderen.
Praktische toepassingen van hypnose onderzoek
De mogelijkheid om hypnose te meten door middel van hersenscantechnologie heeft geleid tot een groeiende acceptatie van hypnose op verschillende gebieden, waaronder:
1. Medische Hypnose
– Acute en chronische pijn, inclusief rugpijn, artritis en neuropathische pijn
– Chirurgische pijn en herstel, het verminderen van de behoefte aan anesthesie en het verbeteren van de genezingsresultaten
– Tandarts angst en pijn, vooral nuttig voor patiënten met naald fobie of ernstige tandarts angst
– Prikkelbare Darm Syndroom (IBS) – darmgerichte hypnotherapie is een goed onderzochte en effectieve behandeling, erkend door het American College of Gastroenterology.
– Fibromyalgie, helpt de pijngevoeligheid te verminderen en de levenskwaliteit te verbeteren
– Kanker gerelateerde symptomen, zoals misselijkheid, vermoeidheid en angst voor chemotherapie en bestraling
– Migraine en spanningshoofdpijn, door het aanpakken van stressgerelateerde triggers en pijnperceptie
– Symptomen van de menopauze, zoals opvliegers, nachtelijk zweten en slaapstoornissen
– Huidaandoeningen, zoals eczeem, psoriasis en wratten, door het beïnvloeden van immuunreacties en het verminderen van stress
– Hoge bloeddruk door ontspannings- en stressverminderingstechnieken
– Astma en andere ademhalingsaandoeningen waarbij stress een rol speelt
– Slaapstoornissen, waaronder slapeloosheid en parasomnieën (zoals slaapwandelen of nachtmerries)
– Tinnitus, door de manier te veranderen waarop de hersenen reageren op aanhoudende geluidsprikkels
– Fantoompijn, door de hersenen te helpen de signalen van de ontbrekende ledemaat opnieuw te interpreteren.
2. Behandeling van geestelijke gezondheid
– Angststoornissen, waaronder gegeneraliseerde angst, sociale angst en paniekaanvallen
– Posttraumatische stressstoornis (PTSS), door op een veilige manier toegang te krijgen tot traumatische herinneringen en deze te verwerken.
– Fobieën zoals vliegangst, hoogtevrees, spinnen of spreken in het openbaar
– Depressie, vooral wanneer deze samenhangt met negatieve zelfpraat of onopgeloste emotionele patronen
– Obsessieve-Compulsieve Stoornis (OCD), door het helpen verminderen van dwangmatige driften en opdringerige gedachten
– Slapeloosheid en andere slaapstoornissen, door geleide ontspanning en onbewuste herprogrammering
– Dissociatieve stoornissen, door patiënten te helpen gedissocieerde aspecten van identiteit en geheugen te re-integreren
– Prestatiegerelateerde angst, zoals testangst, writer’s block of plankenkoorts
3. Gedragsverandering
– Rookverslaving, door onbewuste triggers te elimineren en de motivatie om te stoppen te versterken
– Overeten en emotioneel eten, door te helpen bij portiecontrole, vermindering van hunkering en problemen met lichaamsbeeld
– Alcohol- en drugsverslaving, als ondersteunende therapie bij herstel en terugvalpreventie
– Dwangmatig gedrag, zoals nagelbijten, haren trekken (trichotillomanie) en huidplukken
– Chronisch uitstelgedrag en zelfsabotagepatronen die het bereiken van doelen verhinderen
– Ongezonde slaapgewoonten, zoals ’s nachts eten, verzet tegen bedtijd en inconsistente routines
– Op angst gebaseerd vermijdingsgedrag, zoals het vermijden van medische zorg of sociale gebeurtenissen vanwege irrationele angsten
4. Prestatieverbetering
– Prestatieangst bij atleten, musici, sprekers in het openbaar en examinatoren
– Faalangst of angst voor succes, wat kan leiden tot vermijding of zelfsabotage
– Mentale blokkades bij het leren, zoals wiskundeangst, examenpaniek of leesproblemen
– Laag zelfvertrouwen of het imposter syndroom dat van invloed is op carrièreontwikkeling of creatieve expressie
– Stress en burn-out, vooral in een carrière onder hoge druk of in een competitieve omgeving
– Afleiding en gebrek aan focus, door de concentratie en het huidige bewustzijn te verbeteren
Conclusie: Hypnose is meetbaar en echt
Jarenlang werd hypnose verkeerd begrepen en afgedaan als louter suggestie of placebo. De moderne neurowetenschap heeft echter duidelijk, meetbaar bewijs geleverd dat hypnose duidelijke veranderingen in de hersenen teweegbrengt, die perceptie, pijnverwerking en cognitieve functie beïnvloeden.
Beeldvormende studies van de hersenen met behulp van fMRI, PET en EEG hebben aangetoond dat hypnose de hersenactiviteit op voorspelbare en reproduceerbare manieren verandert. Deze bevindingen bevestigen niet alleen dat hypnose een legitiem therapeutisch hulpmiddel is, maar openen ook de deur voor verder onderzoek naar hoe het kan worden gebruikt om de mentale en fysieke gezondheid te verbeteren.
Naarmate de technologie zich verder ontwikkelt, zullen we misschien binnenkort nog meer begrijpen over het vermogen van de hersenen om in een hypnotische toestand te komen – en hoe we deze kennis kunnen gebruiken om levens te verbeteren.
Wil je leren hoe hypnose kan worden toegepast in jouw vakgebied? Ontdek onze hypnose opleidingen en begin je reis vandaag nog!